طرحواره ذهنی، فضای شهری، خلاقیت

در دهه های اخیر، تلاش های فراوانی در جهت رفع بحران انگارگانی برنامه ریزی، در قالب گفتمان «خلاقیت» و تحت عناوینی همچون «شهر خلاق»، «طبقه خلاق»، «برنامه ریزی فرهنگی» و غیره شده است که به بحث خلاقیت به اتکاء طبقه متوسط خلاق، از زاویه بازآفرینی فرهنگی می نگرند. اما به نظر می رسد که عموم محققان، موضوع خلاقیت را از دریچه روند شکل گیری خلاقیت در ارگانیسم انسان ها مورد مطالعه قرار نداده اند. درنتیجه ، موضوع فرهنگ را به عنوان ابزار رشد صرفاً اقتصادی به کار گرفته اند. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤالات است که، خلاقیت به عنوان محصول فرآیند آگاهی و اندیشیدن انسان، چگونه شکل می گیرد و چگونه در رابطه با محیط، تحدید یا تقویت می شود و فضای شهری، چگونه بر این فرآیند اثر می گذارد. بنابراین هدف این مقاله، شفافیت بخشیدن به رابطه میان موضوع خلاقیت و فضای شهری، به عنوان مهم ترین عرصه عمومی آزادی اندیشه، بیان، اجتماع و عمل بالنده آحاد جامعه بر اساس علم روان شناسی شناختی و جامعه شناسی است. فرضیه تحقیق آن است که اولاً شخصیت غیرخلاق وجود ندارد و تفاوت افراد در میزان پشتکار و جستجوگری افراد است؛ ثانیاً یک فضای شهری خلاق، بستر رشد، تبلور و تجلی خلاقیت آحاد جامعه است که امکان آزادی بیان و عمل و حیات مدنی دارند و انگیزه لازم برای کنش خلاق افراد هنگامی دائمی و پایدار است که شرایط متعادل اقتصادی، اجتماعی و حیات مدنی به گونه ای باشد که ارزش کار اجتماعاً تولید شده انسان ها به خودشان تعلق گیرد. روش این مطالعه، تحلیل و استنتاج ترکیبی از گزاره های دانش روان شناسی شناختی است که در مرحله ترکیب، فضا به مثابه عین و خلاقیت به مثابه امر ذهنی در ربط دیالکتیکی قرار می گیرند و روش جدلی قیاس و استقراء توأمان در گفتمان بحث حاکم است. نتایج این پژوهش، مؤید آن است که فضای شهری، عرصه ای عمومی و متکی به دموکراسی است که تجلی رابطه روان شناختی اندیشه ورزی و کنش اجتماعی است که می تواند بستر خلاقیت باشد.